بررسي روابط سياسي ايران و سوريه بعد از انقلاب اسلامي ايران

فصل اول (كليات)

1.     1.       طرح و تبيين موضوع ……………..…………………………………………………………………2
2.     2.       ادبيات موضوع ………………………………………………………………………………………3
3.     3.       علل انتخاب موضوع…………………………………………………………………………………3
4.     4.       سؤال اصلي و سؤالات فرعي…………..…………………….…………………………………….3
5.     5.       فرضيه هاي تحقيق ………………………….……...…………………….…………………………4
6.     6.       تعريف مفاهيم …………………………………………………………….………………………….4
7.     7.       متغييرها …………………………………………….………………………………...……………….5
8.     8.       روش‌تحقيق ………………….……………….………………………………………………………5
9.     9.       موانع و محدوديتهاي تحقيق ………………….……………………………………………………5
10.   10.    سازماندهي تحقيق …………………………………….………………….……………….…………6

يادداشتهاي فصل اول ………………………………………………………………………………………..7

فصل دوم (اصول و اهداف سياست خارجي ايران و سوريه)

بخش اول مباني نظري سياست خارجي …………...……………………………………………………8

1.     1.       روشهاي مطالعه سياست خارجي …………………………………………………………………8
2.     2.       سطح تحليل ……………………...…………………………………………………………………12
3.     3.       عوامل مؤثر درتعيين سياست خارجي…………………………………………………………. 14

بخش دوم

 1.  اصول واهداف سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران ………….…………………………21

 2.  ابزارهاي سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران ……………………………………………23

 3.  اصول و اهداف سياست خارجي جمهوري عربي سوريه…………….……………………... 25

 4.  ابزارهاي سياست خارجي جمهوري عربي سوريه…….……………………………………… 30

 5.  بررسي تطبيقي سياست خارجي ايران و سوريه …..………………………………………….30

يادداشتهاي فصل دوم ………...……………………………………………………………………………32

فصل سوم (پيشينه روابط ايران و سوريه 1979ـ 1946)

بخش اول ـ روابط ايران و سوريه از1979- 1946……………………………………………………

بخش دوم ـ عوامل تأثير گذار بر روابط ايران و سوريه

1.       عوامل تأثير گذار بر سردي روابط دو جانبه (1973ـ 1946)………………………………………

الف ـ روابط ايران و اسرائيل ………………………………………………………………………………

ب ـ مشكلات داخلي سوريه و ايدئولوژي راديكال بعث ……………………………………………..

2.         عوامل تأثير گذار بر بهبود نسبي روابط دوجانبه (1979ـ 1974)………………………………..

الف ـ شرايط منطقه اي …………………………………………………………………………………….

ب ـ شرايط بين المللي ……………………………………………………………………………………..

ج ـ به قدرت رسيدن حافظ اسد و پايان بحران داخلي …………………………………………………

د ـ مرگ جمال عبدالناصر و افول ناسيوناليسم عربي ……………………………………………………

نتيجه گيري فصل سوم ………………………………………………………………………………………

يادداشتهاي فصل سوم  ………………………………

فصل چهارم (روابط ايران و سوريه 1988ـ 1979)

بخش اول ـ انقلاب اسلامي ايران…………………………………………………………………………

1. انقلاب اسلامي ايران و مواضع سوريه …………………………………………………………….

2. جنگ ايران و عراق و موضع گيريهاي سوريه ……………………………………………………

بخش دوم

1. دلايل حمايت سوريه از ايران در جنگ ……………………………………………………………

الف ـ ديدگاهها و مواضع ايران در مورد بحران خاورميانه …………………………………………..

ب ـ اختلافات عراق و سوريه و تأثير آن بر روابط ايران و سوريه…………………………………..

ج ـ اتحاد ايران و سوريه …………………………………………………………………………………

2. تهاجم اسرائيل به لبنان و تأثير آن بر روابط دو جانبه……………………………………………..

3. تنش هاي سوريه ـ ايران در لبنان ………………………………..…………………………………

4. دلايل تغيير موضع تاكتيكي سوريه در طول جنگ ………………………………………………..

5. قطعنامه 598 شوراي امنيت سازمان ملل و مواضع سوريه ………………………………………

نتيجه گيري فصل چهارم ……………………………………………………………………………………..

يادداشتهاي فصل چهارم ………………………………………………………………………………………

فصل پنجم (روابط ايران و سوريه 2001ـ 1989)

بخش اول ـ روابط سياسي ايران و سوريه ………………………………………………………………

1. پايان جنگ تحميلي و سياست جديد ايران ……………………………………………………….

2. روابط ايران و سوريه (2001ـ 1989)………………………………………………………………

بخش دوم ـ عوامل تأثير گذار بر روابط ايران و سوريه پس از جنگ

1. پيمان طائف ومواضع ايران و سوريه ………………………………………………………………

2. حمله عراق به كويت و مواضع ايران و سوريه …………………………………………………..

3. كنفرانس صلح ماريد و مواضع ايران و سوريه …………………………………………………..

4. اختلافات ايران و امارات متحده عربي و موضع گيري سوريه ………………………………..

5. تهاجم تركيه به شمال عراق و مواضع ايران و سوريه ……………………………………………

6. پيمان استراتژيك تركيه ـ اسرائيل و مواضع ايران و سوريه ……………………………………..

7. اختلافات تركيه ـ سوريه و نقش ايران ……………………………………………………………

نتيجه گيري فصل پنجم ………………………………………………………………………………………

يادداشتهاي فصل پنجم ………………………………………………………………………………………

فصل ششم (نتيجه گيري)…………………………………………………………………………   152

يادداشتهاي فصل ششم ….………………………………………………………………….……        156

منابع و مآخذ………………………………………………………………………………………………157    

====================================================

مقدمه :

    خاورميانه به عنوان منطقه اي استراتژيك جايگاه عمده و حساسي در رقابتهاي دو ابر قدرت شرق و غرب در دوران جنگ سرد داشت و نقش يك محرك را در مداخلة ابر قدرتها ايفا مي كرد . پس از دوران جنگ سرد و فروپاشي شوروي نه تنها اين منطقه اهميت خود را از دست نداده بلكه بر اهميت آن نيز افزوده شده است . لذا درك و شناخت صحيح از تحولات منطقه خاورميانه ، براي ايران كه خود در اين منطقه قرار دارد ضروري و آگاهي از عملكرد دولتهاي منطقه نيز در اين راستا      مي باشد .

    سوريه به دليل موقعيت جغرافيايي و استراتژيكي ، يكي از مهم‌ترين كشورهاي خاورميانه محسوب مي شود كه توانسته است در چند دهة اخير نقش مهمي را در روند تحولات منطقه اي ايفا نمايد . بدين لحاظ اين كشور جايگاه ويژه اي را در سياست خارجي ايران كه اولويت اصلي را در روابط خارجي بر همكاري با كشورهاي اسلامي و غير متعهد مي دهد ، به خود اختصاص داده است و نياز هست كه شناخت بيشتري نسبت به آن پيدا كرد . ايران و سوريه به عنوان دو كشور خاورميانه اي غير همسايه توانسته اند در دو و نيم دهة اخير بيشترين هماهنگيها را در روند تحولات منطقه اي و جهان اسلام كسب نمايند و به عنوان الگويي براي ديگر كشورهاي منطقه در همكاريهاي دو جانبه مطرح شوند حال پرسش اصلي اين است كه چه عواملي در بهبود و گسترش روابط دو جانبه مؤثر بوده است؟ علت هماهنگي در اكثر تحولات منطقه اي چه بوده است كه توانسته روابط اين دو كشور را به عنوان الگويي براي ساير كشورها در مناسبات دوجانبه تبديل كند ؟ اين پرسشي است كه بايد به آن پاسخ داده شود . ابتدا روابط و مناسبات سياسي دو كشور در دوران قبل از انقلاب اسلامي را مرور خواهيم كرد تا سيماي اصلي همكاري و الگومندي در روابط بعد از انقلاب روشن شود . سپس عوامل تأثير گذار را در همكاري و روابط دو جانبه با تأكيد بر عوامل منطقه اي تجزيه و تحليل مي كنيم هر چند كه ممكن است واقعيت امر چيزي غير از تحليل هاي عرضه شده باشد ، زيرا اصولاً هميشه بسياري از اطلاعات تا زمان مشخصي محرمانه باقي مي ماند و دسترسي به بعضي اطلاعات هيچ گاه امكان پذير نمي باشد .

    در پايان با اعلام و اذعان به وجود نقايص و كاستي در رساله ، از زحمات اساتيد محترم و بزرگوار جناب آقاي دكتر اصغر جعفري ولداني در سمت استاد راهنما و جناب آقاي دكتر غلامعلي چگني زاده در سمت استاد مشاور ، تشكر و قدرداني مي شود كه حضرت علي (ع) فرموده است : من علمني فقر صيرني عبداً .

1ـ طرح و تبيين موضوع :

    مطابق با اصل 152 قانون اساسي جمهوري اسلامي ، سياست خارجي ايران بر اساس "نفي هر گونه سلطه جويي و سلطه پذيري ، حفظ استقلال همه جانبه و تماميت ارضي كشور ، دفاع از حقوق همه مسلمانان و عدم تعهد در برابر ابر قدرتهاي سلطه گرو روابط صلح آميز با دول غير محارب استوار است . بنابراين ازديدگاه قانون اساسي رابطه با دول غير محارب مجاز شمرده شده است . همچنين طبق اصل 154 قانون اساسي ، جمهوري اسلامي سعادت انسان در كل جامعه بشري را آرمان خود مي داند و استقلال و آزادي و حكومت حق و عدل را حق همة مردم جهان مي شناسد. بنابراين در عين خودداري كامل از هر گونه دخالت در امور داخلي ملتهاي ديگر از مبارزه حق طلبانه مستضعفين در برابر مستكبرين در هر نقطه از جهان حمايت مي كند .

    پس علاوه بر رابطه با دول غير محارب ، برقراري رابطه با كشورهايي كه از لحاظ مواضع سياسي به ايران نزديك مي باشند در دستور كار سياست خارجي اين كشور قرار دارد .

    سوريه كه در اين رديف ازكشورها قرار دارد جايگاه ويژه اي را در سياست خارجي ايران به خود اختصاص داده است به طوري كه از آن به عنوان كشور دوست و برادر ياد مي شود . وقوع انقلاب اسلامي در ايران و سقوط شاه ـ متحد استراتژيك اسرائيل در منطقه ـ باعث خشنودي سوريها كه خود را متولي مبارزه با اسرائيل مي دانستند ، شد و به حمايت از اين انقلاب پرداختند .

    از ديد انقلاب اسلامي ، اسرائيل به عنوان پايگاه استعمار در منطقه و موجودي نامشروع و غير قانوني در قلب جهان اسلام ، مي بايست از بين برود و مبارزة عملي و همه جانبه اين امر را محقق مي سازد . در اين راستا ايران با كشور مصر به خاطر سازش با اسرائيل و خيانت به آرمان فلسطين و اعراب قطع رابطه نمود . همچنين سفارت اسرائيل در تهران را تعطيل و آن را به سازمان آزاديبخش فلسطين واگذار نمود .

    اين گونه اقدامات عملي و حمايتهاي سياسي ايران از مواضع اعراب و فلسطينيان ، سوريه را در عملي كردن تز خود مبني بر برابري استراتژيك با اسرائيل مصمم تر كرد ؛ به علاوه بروز حوادث و رويدادهاي بعدي منطقه از جمله جنگ ايران و عراق و حملة اسرائيل به لبنان در سال 1982 ، سبب گرديد كه دو كشور ايران و سوريه تماسهاي بيشتري را با هم در جهت حل مسائل پيش آمده داشته باشند كه همين موارد زمينة تداوم گسترش روابط را عليرغم اختلاف سليقه در بعضي مسائل فراهم آورد .

بنابراين هدف پژوهش ، بررسي علل گسترش روابط سياسي ايران و سوريه بعد از وقوع انقلاب اسلامي در ايران مي باشد . و سعي براين است كه ضمن روشن كردن اين عوامل به تقويت آن و الگو سازي با توجه به شرايط و موقعيت ديگر كشورها در روابط با يكديگر پرداخته شود تا شاهد تحقق روابط دوستانه ميان كشورهاي منطقه و جهان اسلام باشيم .

2ـ ادبيات موضوع :

                عليرغم حساسيت و اهميت موضوع يكي از نكته هاي جالب توجه در ارتباط با آن كم توجهي محققان و پژوهندگان اين رشته به اين مسأله مي باشد و كمتر تحقيق و كتابي در اين زمينه يافت مي شود كه به طور دقيق و موشكافانه به بررسي روابط پيچيدة ايران و سوريه پرداخته باشد . در اين ارتباط تنها گزارشها و مقالاتي به چشم مي خورد كه بيشتر به مسألة صلح و اقدامات سوريه و بررسي سطحي روابط ايران و سوريه و البته با ديدگاه وزارت خارجه اي پرداخته است .

...

مباني نظري سياست خارجي

    در مطالعة روابط بين الملل سه مرحله را مي توان از هم تفكيك كرد . بر همين اساس به    سه گونه نيز مي توان اين مطالعه را انجام داد . يكي از بعد تاريخي يعني مطالعه حوادث و رويدادهاي بين الملل كه اولين مرحله در راه شناخت موضوع و جمع آوري داده هايي است كه در مراحل بعد عناصر اولية قضايا و استنتاجات را تشكيل مي‌دهند و بي شناخت آنها هيچ قدمي فراتر نمي توان نهاد . دوم جمع بندي وريشه يابي و برقراري رابطه بين عناصر فوق يعني داده هاي تاريخي است كه خود موضوع جالب و مهمي در مطالعات بين المللي را تشكيل ميدهد و سومين مرحله از بعد نظري به موضوع مي نگرد يعني بايد شناخت را تئوريزه كرد . در اين مرحله شناخت ماهوي روابط بين الملل هدف اصلي مطالعه است .(1)

    بر اين  اساس نياز به استفاده از تئوري در شناخت بسيار مهم مي باشد . نظريه يا تئوري ، بيان منسجم وسيستماتيك شناخت ما از واقعيت است . بنابر اين براي نظريه پردازي بايد ابتدا به جمع آوري و سيستماتيزه كردن عناصر شناخت خود از موضوع بپردازيم و سپس با برقراري رابطه به‌ويژه رابطه علّي بين عناصر مختلف شناخت به تبيين ماهوي قضيه و اينكه چرا موضوع مورد بحث بدين‌گونه است و نه به گونه اي ديگر بپردازيم . اگر به چنين شناختي دست يابيم قائدتاً بايد قادر به پيش بيني تحولات آتي موضوع نيز باشيم . اما نبايد فراموش كرد كه كمال مطلوب در تئوري با واقعيت تئوري هميشه يكي نيست و كمتر اتفاق مي افتد كه تئوري را در همه ابعاد و پيچيدگي آن بيان كند . اگر قرار بود كه واقعاً تئوري مجموعه اي از قضاياي منسجم و سيستماتيك در تبيين يك واقعيت باشد قائدتاً بايد در روابط بين الملل نيز با يك يا دو تئوري بيشتر سروكار نداشته باشيم : زيرا چنين تئوري بايد شمائي توضيحي از اين روابط، ساختار و تحولات آن بدست دهد و عوامل تعيين كننده آن را دقيقاً روشن سازد در حالي كه در اين زمينه با دهها تئوري روبرو هستيم . (2)

    در اين بخش ، ابتدا اشاره كوتاهي داريم به روشهاي مطالعه سياست خارجي ، سطح تحليل در سياست خارجي و متعاقب آن ، عوامل مؤثر در تعيين سياست خارجي كه آنها را مورد بررسي قرار مي دهيم . ....